Dimensións dos resultados, posíbeis causas e vías de futuro

As eleccións protagonizan o meu artigo desta semana en Galicia Hoxe, no cal matizo ou mudo algunhas das conclusións que sinalaba nunha entrada anterior deste blog.

Velaquí o texto, sobre o cal podedes deixar, se quixerdes, a vosa opinión como comentario:

Algunhas notas sobre as autonómicas
Dimensións dos resultados, posíbeis causas e vías de futuro

É significativo que a maioría das análises sobre o resultado destas eleccións se centren máis nos motivos da derrota do bipartito, que baixou ostensibelmente en votos, que na vitoria do PP. Alberto Núñez Feijóo será o novo presidente da Xunta de Galiza, mais a sensación xeneralizada é que estas autonómicas non as gañou o seu partido, senón que as perdeu a coalición gobernante nos últimos tres anos e medio, que venceu por moi pouco en 2005 e agora ficou no camiño tamén por moi pouco.

Se compararmos os resultados en Galiza nos anos 2005 e 2009 sen contarmos o polémico, por atacado pola fraude, voto do censo de “residentes ausentes”, veremos que o PP conseguiu mobilizar a 55.000 persoas máis (de 704.000 a 759.000), mentres o PSOE perdeu 28.000 (de 510.000 a 482.000) e o BNG 40.000 (de 307.000 a 267.000). A lixeira suba na participación (por un erro estatístico, case todos os medios exaxeraron tal aumento, que foi na realidade, sen contarmos o CERA, de 2,25 puntos) correspondeuse cunha parte da base electoral do PP, o cal quebrou cun errado tópico repetido na campaña por líderes políticos, articulistas e tertulianos, segundo o cal unha maior afluencia ás urnas significaría unha vitoria de BNG/PSOE, cando ao final o que se moveu foi o sachado voto da dereita.

O PP subiu nas provincias da Coruña e Pontevedra, nas cales o PSOE e o BNG perderon cadanseu escano, aínda que hoxe mesmo é probábel que o PSOE compense ese descenso cun novo asento no Hórreo a través do voto emigrante na circunscrición ourensá.

Dos efectos ás causas

Na análise, cómpre evitar a trampa habitual, e un tanto oportunista, de achacar uns resultados negativos nunhas eleccións a aquilo que non nos gusta dunha determinada forza política. Ese é un outro debate, que ten todo o senso na tomada de posicións tanto intra como interpartidarias, mais non para coñecer as dinámicas substanciais que de verdade levaron ao veredicto das urnas.

No caso do BNG, pódese detectar unha correspondencia entre a desmobilización do seu electorado e as áreas de maior difusión e capacidade de incidencia do medio de comunicación que mantivo a campaña máis hostil contra esta opción política. Obsérvese que tres de cada catro votos que perdeu o nacionalismo foron na provincia coruñesa e que na propia cidade herculina se deixaron polo camiño un de cada catro sufraxios do total do país. Aínda que haxa múltiplos motivos, penso que é este feito o que decanta o resultado e a perda do goberno, fronte a uns estudos demoscópicos que nos últimos meses ou días prognosticaban na súa maioría un certo crecemento no apoio ao BNG. A base social nacionalista é máis permeábel á intoxicación informativa, que se orientou arteiramente para agudizar o espírito crítico e crear a desmotivadora idea de que “todos son iguais”.

Ademais, tanto PSOE como BNG partiron dun erro de diagnose. Até os últimos días, nunca valoraron a posibilidade de perder, como se o feito de estar no goberno garantise de seu unha suba ou, no peor dos casos, a continuidade. A tendencia descendente do PP e a maior fraxilidade institucional desta forza parecían apuntar a iso, porén este partido compensouno sobradamente coa súa capacidade organizativa, alicerzada na historia, e os decisivos poderes fácticos que a fornecen. Hai que lembrar que ao longo desta lexislatura mesmo houbo inquéritos cociñados na Presidencia da Xunta que chegaron a presentar ao PSOE como virtual primeira forza de Galiza por diante do PP, un espellismo que a maquinaria electoral da dereita se encargou de desmontar en cada convocatoria.

No caso do PSOE, aínda que algúns estudos alleos á súa cociña manifestaban as opcións de crecemento, tamén é certo que moitos outros subliñaban un desgaste tanto a nivel de Estado como en Galiza, en boa parte atribuíbel á xestión da crise económica, que se podía concretar tanto nun estancamento como nun descenso, como finalmente aconteceu. A consideración de que a reedición do bipartito estaba cantada e que se trataba máis de se posicionar contra o socio minoritario para que non gañase posicións foron goles en propia meta. Elementos da campaña suxa e demagóxica iniciada polo PP tiveron portada e sustento nos grupos mediáticos máis próximos ao PSOE, debilitando o compañeiro de viaxe sen o cal este partido non ten posibilidades de (co)gobernar Galiza. Ademais, o PSOE disparouse aos pés cando, con todo o oportunismo, se dedicou a negativizar o pacto bipartito, por exemplo no referido ás concesións eólicas ou ás tímidas iniciativas de promoción do galego.

O goberno na balanza

Hai persoas con tribunas públicas que até hai oito días enxalzaban os logros destes últimos tres anos e medio que hoxe renegan do dito e fan tabula rasa para lle daren un suspenso en todo sen paliativos. Se realmente neste tempo non se tivese realizado ningunha mudanza, o PP non viría coa intención de destruír ou reformular de vez o avanzado.

Certo que este goberno non soubo facer pedagoxía para transmitir os seus logros nin os seus erros nin as súas limitacións. Certo que houbo departamentos como Medio Ambiente, Sanidade ou, en diferentes graos, nos medios públicos, nos cales non houbo cambios substanciais para mellor, mais tamén é verdade que se incardinaron proxectos moi positivos para o país no medio rural, nas políticas de xuventude, de sexualidade, de vivenda, na xestión enerxética, na creación dun sistema de benestar ou na acción cultural, por citar algúns, e aos que hai que acrecentar o desenvolvemento lexislativo en varios ámbitos. Na política lingüística, tanto se promoveron adiantos cualitativos nalgúns departamentos como se aplicou noutros un pusilánime continuísmo a respecto dos mandatos Fraga, que o novo PP quere desmontar, retrocedendo todo o avanzado na etapa autonómica, mesmo en anteriores gobernos seus.

Por pouco

A suma dos votos do PSOE e BNG é levemente inferior á do PP. Se un escano do PP mudar hoxe para o PSOE cos resultados do CERA, a diferenza será dun único deputado. Hai catro anos o bipartito gañou por pouco e agora perdeu por pouco, sendo por unha presada de sufraxios distribuídos dun ou doutro xeito como se acabou decidindo o goberno. Hai que lembrar isto fronte aos articulistas e tertulianos que repiten agora que unha alternativa ao PP será imposíbel en Galiza durante lustros. Se hai sete días non eran capaces de prever esta maioría absoluta do PP, por que van estar máis acertados nese inexplicado vaticinio a medio ou longo prazo?

Para o PSOE galego e, de forma máis especial para o BNG, comeza unha travesía do deserto e o retorno á oposición no Parlamento. É momento de reflexionaren e introduciren mudanzas, mais a nación precisa que se fagan con lealdade e construtivamente. Cómpre, como dicía Marx nunha das súas célebres citas, que non tiremos o neno xunto coa auga suxa da bañeira.

Hai resortes institucionais (Deputacións da Coruña e Lugo, gobernos das cidades e principais vilas; mesmo o goberno en minoría do PSOE no Estado) e tamén estruturas populares para continuar a resistir e que non lles sexa tan fácil o laminamento das conquistas realizadas.

De momento, aínda que o presidente in pectore presente un “goberno para todos”, o verniz da demagoxia que centrou a súa campaña comezou xa a caer en cuestións como o traído e levado coche oficial ou as súas propostas de desmantelar “con todo o amor” a cooficialidade da lingua galega, comezando polo ensino, algo que Manuel Rivas definiu con toda precisión como un “plan de extinción do galego”. Gañar as eleccións non converte as mentiras en verdades nin ampara atentados contra normas básicas de convivencia como o Estatuto de Autonomía e o recoñecemento do galego como lingua propia do país.