O Día do Orgullo

O meu artigo desta semana vai sobre o Día do Orgullo e o activismo glbt, xa que este domingo se celebra o 40 aniversario da revolta de Stonewall.

O Día do Orgullo
O activismo gai, lésbico, bisexual e transexual

Como é sabido, o 28 de xuño celébrase o Día do Orgullo GLBT (gai, lésbico, bisexual e transexual). A data é efeméride da revolta de Stonewall, polas protestas na rúa realizadas en Nova York durante os últimos días de xuño de hai xusto corenta anos. Os feitos desencadeáronse na noite do 27, no bar de ambiente Stonewall Inn do Greenwich Village neiorquino.

As frecuentes redadas nestes espazos non supuñan maiores problemas para a policía: deixábanse en prisión por pouco tempo a travestís e homosexuais no armario, a quen os seus problemas de integración social impedían opor resistencia. Esa noite, porén, as forzas policiais acháronse cunha resposta inagardada. Hai varias versións sobre como comezaron os feitos, mais todas as fontes coinciden en que esa noite a clientela non se dispersou, senón que ficou na rúa esperando a saída dos axentes, aos cales acurralaron. A revolta prolongouse ao longo de dúas xornadas, mesmo con insólitas provocacións de travestís á policía á plena luz do día. Nesas datas comezouse a articular unha rede de activismo gai nos Estados Unidos que superaba o discreto movemento homófilo da altura.

Hai quen vincula a reacción desa noite co feito de que nesa xornada fora o enterro de Judy Garland, a actriz e cantante protagonista d’O Mago de Oz, quen fora apropiada polas incipientes comunidades homosexuais como símbolo de supervivencia perante a incomprensión. A redada xusto esa noite podería entenderse como unha provocación intolerábel.

Mais o movemento político contra a discriminación social das e dos homosexuais é moi anterior a 1969. Iníciase na Alemaña a finais do século XIX, aínda que a obra e a memoria deste activismo foi destruída polo fascismo alemán. Tras a II Guerra Mundial, viviuse un momento global de retroceso importante no movemento homosexual, que case desapareceu. As revoltas de 1969 radicalizan e incentivan os pequenos grupos existentes nos Estados Unidos e en Europa, que descoñecían a historia de activismo anterior aos estouridos fascistas.

Dúas estratexias fundamentais do ativismo foron procurar un “despertar da consciencia”, tomado doutros movementos e chamar á “saída do armario”, á expresión e afirmación pública da homosexualidade. Un dos máis arriscados actos políticos pasa a ser a demostración pública de afecto, tanto no día a día como organizando “bicadas”. Cómpre termos presente que a opresión homosexual se basea en boa parte na súa invisibilidade.

Unha das primeiras referencias ao activismo homosexual na Península Ibérica aparece na obra O diario dun ladrón, de Jean Genet, onde se comenta unha pequena manifestación de travestís barcelonesas en 1934. Cataluña, xa desde aquela, foi país pioneiro nesta cuestión. Cando recomezou o movemento, nas década de 60/70, a memoria histórica dese pasado xa se perdera. Os activistas da altura non teñen vínculos de loita homosexual previos ao franquismo, sendo o único modelo de loita coñecido o importado dos Estados Unidos, Reino Unido ou Francia.

Tras a ditadura producirase a irrupción pública de grupos, que se unirán na súa loita contra a Lei de perigosidade social, que penalizaba a homosexualidade. Na transición, con esta lei aínda en vigor, comezaron a emerxer os primeiros grupos gai-lésbicos galegos e tamén a Coordinadora de Frentes de Liberación Homosexual del Estado Español (COFLHEE), cuxa reunión constituente se celebrou en Vigo en 1978. O nacionalismo organizado tamén se posicionará sobre este tema, sendo a primeira vez que un movemento político en Galiza toma postura clara a favor da homosexualidade.

Este é o texto que incluíu ao respecto a Asemblea Nacional-Popular Galega (AN-PG) no seu IV Plenario, de 1979:

A OPRESIÓN DOS HOMOSEXUAIS
A sexualidade e a afectividade das persoas, determinadas social e culturalmente, é unha opción que a elas lles corresponde estabelecer da maneira que consideran máis axeitada para as suas necesidades. Cando estas necesidades sexuais e afectivas son reprimidas polo contexto social, os indivíduos entran nun claro conflito entre a sua identidade real e o que está permitido pola práctica social admitida. Desta situación só se derivan neuroses, individualismo, insolidariedade; en definitiva, frustración de persoas e perpetuamento dunhas relacións sociais non baseadas nas necesidades reais dos indivíduos, senón na alienación, na represión e máis no cinismo. Polo tanto, a represión e persecución da práctica homosexual non serven máis que para reproducir e estabilizar un sistema social inxusto, discriminatório, individualista e competitivo, por meio dunha mecánica represiva que afecta ao máis íntimo da persoa (a sua emotividade, a sua afectividade, a sua sexualidade...). [É] por isto polo que a homosexualidade non é algo anti-social, algo contrário ás relación solidárias e aos dereitos colectivos; o anti-social, o insolidário, o irracional é a sua represión.
A AN-PG, que defende un programa de clarificación dos dereitos populares, cunha plasmación real a nivel dos dereitos cívicos e individuais, esmagados e bulrados na vida cotidiana, considera necesário facer parte do seu programa as seguintes consideracións:
1.- A homosexualidade, como a heterosexualidade, é unha manifestación afectivo-sexual cuia liberdade de exercício debe estar garantizado socialmente, única maneira de que o dereito á intimidade persoal esté debidamente recoñecido.
2. – Baixo a denominación de “peligrosos sociales” inclúense hoxe os homosexuais, podendo, polo simple feito de selo, quedaren privados dos seus traballos, seren castigados ou encadeados, cando a sua única “culpa”, radica en non actuar de acordo coas leis. Rechazamos e condenamos enerxicamente tal represión. Loitaremos pola abolición da lexislación represiva das condutas homosexuais (Lei de “Peligrosidade Social”) asi como pola amnistia para os castigados por este motivo. Defenderemos a proibición das discriminacións laborais por cuestións afectivo-sexuais.
3.- A loita polo recoñecimento legal e social da conduta homosexual debe enmarcarse no proceso de loita popular nacionalista, xa que a orixe desta marxinación é social. Non debemos apoiar a loita grupuscular ou de redución ao ghetto, que colocaria o problema a nivel dunha “curiosidade” ou limitaríao a aparicións conmemorativas [(“]Dia do orgullo gai”, etc.), non axudando nada á asunción social do problema.

Coa derrogación da Lei de perigosidade social houbo unha crise nos grupos de activistas de todo o Estado, que se viron na necesidade de reformular estratexias e obxectivos. Ademais, a década de 80, coa crise da SIDA, supuxo un período de confusión.

Desde aquela até hoxe, houbo varios intentos de organización da militanza en favor dos dereitos das e dos homosexuais en Galiza. En 1980, nunhas xornadas de psicoloxía celebradas en Santiago, constituíuse un colectivo militante compostelán, arredor do cal apareceron novas tentativas de movementos en Vigo, A Coruña, Ferrol e Lugo, agrupándose o conxunto so o nome de Coordinadora de Colectivos Gais de Galicia. Nin a coordenadora nin os colectivos se deron consolidado, aínda que entre 1980 e 1982 se publicou o boletín compostelán Aturuxo e se realizaron outras actividades públicas.

No 89 constitúese o Colectivo Homosexual de Compostela, que dous anos despois realiza unha serie de mudanzas importantes: muda o seu nome por Colectivo Gai de Compostela (que mantén), publica o seu primeiro boletín, S’Homos, e intégrase na COFLHEE. Desde mediados dos 90 até hoxe, creáronse diversos grupos en varias cidades galegas. En 2004, constituíuse unha federación, que tomou o nome daquela publicación de dúas décadas antes: Aturuxo.

Conseguíronse adiantos importantes, mais o movemento segue necesitado de apoios, máis precisos para afrontar as novas intolerancias que se abren paso. Participemos nas mobilizacións do Orgullo, esta fin de semana e todos os días.