A presenza do galego nas sinalizacións públicas

Existe "imposición del gallego" nas sinalizacións públicas, como din os portavoces da galegofobia camuflados de bilingüistas? Esa é a pregunta que tentei responder, ao menos en parte, no artigo desta semana en Galicia Hoxe:


Onde estamos?
A presenza do galego nas sinalizacións públicas

Un dos mantras repetidos polos activistas da galegofobia é que toda a paisaxe urbana en Galiza está en lingua galega. As sinalizacións de rúa, os indicadores viarios, os sinais de tránsito, os nomes de lugar e, segundo algúns, tamén os rótulos comerciais están neste inintelixíbel idioma romance.

Conclúen que tal situación vulnera dereitos civís. O que acontece é que non está moi claro cales e en que declaración internacional figuran. Existe o dereito a non ver un texto en galego na vía pública? É unha imposición intolerábel que existan lugares con nomes tan rebuscados como A Gaiteira, Areeiros, Carballo, Sanxenxo ou Santa Uxía de Ribeira co eufónicos e elegantes que serían topónimos en castelán como La Gaitera, Arenales, Roble, San Ginés ou Santa Eugenia de la Ribera? Ofende ou molesta que en Galiza haxa unha lingua propia? Úsase o galego para incordiar?

Se se dar un paseo cunha ollada limpa por calquera das nosas rúas ou parroquias, concluirase que a situación dista de ser a que presentan eses grupos ou dirixentes políticos galegófobos. Talvez sexa a aversión que lle teñen ao idioma propio do país o que lles fai sentir malestar xeral cando se atopan cun indicador cun texto incomprensíbel para calquera falante dunha lingua romance, por exemplo “Todas as direccións”, “Saída” ou “Centro cidade”. Xa sen brincadeiras, o que consideran intolerábel é que haxa algún espazo social onde a lingua galega consiga asomar un pouco a cabeciña e romper algúns esquemas diglósicos, fronte a hexemonía abrumadora e abafante do castelán.

A pesar dos falaces histrionismos dos grupos e persoas que desexan desprotexer a lingua galega, é de xustiza reclamarmos que teña unha presenza normal na paisaxe urbana. É o que lle corresponde no seu espazo social xenuíno e natural, como idioma propio do país. Para conseguirmos iso, temos de manter acesa a nosa acción reivindicativa e de presión cara a todas as administracións con competencia na materia.

Lingua excluída

Hai normas estatais que regulan a presenza do idioma galego nas sinalizacións dos edificios administrativos e nas indicacións viarias. Lustros despois de se promulgaren, a realidade é que a lingua de Galiza continúa a estar infrarrepresentada, for en rótulos vellos for en sinais que se acaben de colocar. É unha irregularidade que está aí, aos ollos de quen quixer velo: as Administración incumpren decote a lexislación no que di respecto a ter presente a lingua galega.

Un bo exemplo é o caso das sinalizacións aeroportuarias, que por lei teñen que estar en galego, castelán e inglés. Traballadores de AENA e usuarios dos servizos aéreos presentaron ducias de reclamacións para que o Goberno central cumprise e incluíse tamén a lingua galega en Alvedro, Lavacolla e Peinador. O debate mesmo chegou en diferentes ocasións ao Congreso, grazas aos deputados do BNG, que insistiron para que se deixase de excluír o idioma galego. Grazas a todo iso conseguíronse adiantos ben importantes, aínda que non é unha situación resolta de vez. Vemos, pois, que non é por falta de demanda social nin de base xurídica que a Administración Xeral do Estado cumpra en Cataluña coa mesma lei que, a sabendas, desouviu durante anos en Galiza. Quen exclúe e quen suma? Quen incumpre as normas aprobadas en democracia e quen as defende?

Outro caso que clama ao ceo é o das autoestradas. Tamén aí hai unha norma para o conxunto do Estado, de comezos da década de 80, que estabelece que os rótulos teñen que estar tamén na “lingua cooficial”. Por se hai algunha dúbida, o galego ten ese recoñecemento. Mais onde están os coristas da “libertad lingüística” e o “bilingüismo harmónico” cando se descarta ao 100% a presenza do galego nas autoestradas que transcorren por Galiza?

A Mesa pola Normalización Lingüística realizou diferentes xestións coas administracións e empresas implicadas, para tentar que se corrixise esa irregularidade. Os froitos, até o momento, non chegaron. Por iso, nestes momentos estase a valorar con toda seriedade a posibilidade de iniciar un proceso xudicial para que o galego teña o lugar que lle corresponde nos sinais e paneis informativos das autoestradas.

Tamén se elevaron queixas ao Defensor e ao Valedor do Pobo, mais ambos responderon coa súa frialdade ou desinterese habitual en todo o que teña a ver coas inxustizas que se cometan contra o galego. O Valedor chegou á provocación de lle reclamar á asociación en defensa do idioma cada punto quilométrico en que existía un sinal que non estivese en galego ou, do contrario, arquivar a queixa sen realizar ningunha xestión. Nunha entrevista en persoa, respondinlle a Benigno López que sería máis doado que lle achegásemos unha guía Campsa ou semellante, para que vise o trazado das autoestradas, porque a nosa queixa dicía ben clariño que non existen sinais neste idioma e é máis que abusiva a súa petición.

Calle / Rúa

No rueiro das nosas vilas e cidades os adiantos son máis palpábeis, aínda que hai carencias relevantes e existen firmes ameazas de retrocesos. Por exemplo, o candidato do PP á alcaldía de Santiago é partidario de mudar as “rúas” por “calle/rúa”. Que o galego teña menos presenza pública é, para el, unha prioridade, aínda que supoña romper consensos históricos na cámara municipal compostelá (que se remontan a mesmo antes do golpe do 36) e gastar unha importantísima cantidade de diñeiro niso (por exemplo, os sinais da zona vella están feitos en pedra).

Mais para os señoritos neocons que agora dirixen o PP en Galiza é estratéxico hibridar o rostro do país, como se o galego fose unha lingua de segunda, inútil para a comunicación e para a cohesión social. Aquí, como case sempre, o argumento favorito é que o galego constitúe unha barreira para a xente de fóra, especialmente para os turistas. É un esquema absurdo, en absoluto constatado en feitos reais e que, ademais, non se aplica en ningún lugar do mundo. De verdade nos queren convencer de que os turistas se perden por rotular como “Rúa Nova”? Será mellor se figura “Calle / Rúa” e “Nueva / Nova”? E que se pretendería facer coa “Praza do Obradoiro”? Convertela nunha absurda “Plaza del Taller”?

Observemos, ademais, que a palabra “rúa”, alén de ser a forma galega, existe tamén en español e mesmo figura nos indicadores dalgunhas cidades ben castelás, sen que ninguén o cuestione, moito menos con razoamentos disparatados. Moi ao contrario, aí vese un sinal de riqueza cultural, unha expresión de “castelán antigo”. Debería preguntárselle a Conde Roa se, no caso de se candidatar por Salamanca, tamén proporía que a “Rúa Mayor” (sic) desa cidade se pasase a chamar “Calle / Rúa Mayor”. Ou é que aí non se perderían os turistas?

Os pasos avanzados na presenza do galego nestes usos foron froito dunha presión social intelixente e persistente, que debe manterse. Porque sen reivindicacións non hai conquistas. Se non solicitamos e demandamos a presenza da nosa lingua, como poderemos evitar a súa exclusión?

Nestes anos, realizáronse centos de actos públicos de cambios de placas, entrevistas con representantes institucionais e recollidas de sinaturas para que a lingua propia de Galiza ocupase o lugar que lle corresponde nestes lugares de grande relevo simbólico. Temos aínda moito traballo por diante e na nosa man está que se faga.

Só nos leva uns minutos presentar unha queixa cando, por exemplo, unha administración sinaliza unhas dependencias públicas ou rotula unha estrada sen que o galego estea presente, ou dándolle o trato de idioma secundario. Se non axudamos a corrixilo, facemos parte do problema.