Eco!

Velaquí o artigo desta semana en Galicia Hoxe:



Eco!
Pequenos cambios, grandes transformacións

Son moitas as formas polas que se nos transmite certa censura social por falarmos en galego en ámbitos ou espazos en que se agarda que este idioma se deba ocultar. É unha censura que moi raramente chega a través de exabruptos. O máis común é que sexa tan sibilina como eficaz.

Unha das fórmulas máis habituais para dar a entender que non debes continuar a falar en galego é a tradución automática das túas palabras, como un pseudoeco. Algúns exemplos que vos soarán:

- Chegas a unha gasolineira e solicitas: “Cheo, por favor”. Resposta en forma de eco: “¿Lleno?”

- Estás nunha cafetaría e pides: “Un café con leite, por favor”. Resposta en forma de eco: “¿Con leche?”

- Realizas unha xestión telefónica e, desde o outro lado da liña, pídenche que proporciones algunha cifra, por exemplo o teu número de conta. O diálogo pode ser máis ou menos así:
- O meu número de conta é: oito
- Ocho...
- Sete.
- Siete...
- Un.
- Uno...

Moitos falantes de galego con pouca lealdade lingüística acaban abandonando o seu idioma cando isto se produce. O falante entra no armario, ocúltase, repite en castelán o que lle acaban de corrixir, pode pensar mesmo que non o comprenden e continúa a conversa nesoutra lingua:

- Cheo, por favor.
- ¿Lleno?
- Sí, lleno. Muchas gracias.

Hai varias cousas que temos que ter claras destas situacións. A primeira, que a xente que se dedica a corrixir en alto traducindo ao castelán o que acabamos de dicir en galego o máis xeral é que o faga por inercia. Non é que pensen: “Vou incomodar esta persoa para que me deixe de falar en galego.” Non o racionalizan así, aínda que é xusto o que fan.

É evidente, ademais, que o motivo destas repeticións non é que non comprendan o que significan palabras como “leite”, “sete” ou “cheo”. A pregunta non se formula por un problema de entendemento, senón polo hábito aprendido de que, coa xente descoñecida, se debe utilizar o castelán, disque “por cortesía” ou “por educación”. Posto que é un hábito moi enraizado, pode ser difícil de trocar. Mais non deixa de ser un hábito, polo que, cun pouco de esforzo, poderase superar con outros hábitos: o de falar en galego con normalidade a todas as persoas ou, cando menos, respectar aquelas que o falan, sen traducilas de forma insistente e continuada.

Por iso, ademais do obxectivo fundamental de nos mantermos no uso da lingua, un bo consello é facer visíbel o incómodo dese eco, a través dun certo sentido do humor. Deste xeito tamén proporcionamos unha chiscadela para a reflexión e para irmos mudando as cousas, aínda que sexa pouquiño a pouco. Mais tamén estes xestos son importantes, pois os pequenos cambios son os que van orixinando as grandes transformacións.

Velaquí algunhas posibilidades:

- Un café con leite, por favor.
- ¿Con leche?
- Pois se non ten leite, tamén valerá...

- Cheo, por favor.
- ¿Lleno?
- Full, please.
- ¿Perdone?
- Si, cheo, por favor – dito cun sorriso amplo, nada agresivo nin burlón.

No caso dos números, verás que, se a lista é medianamente longa e ti continúas recitándoos en galego, a persoa que está do outro lado da liña telefónica acabará por deixar de traducir.

Se simplemente non tes o día con humor, o mellor é que tamén nos casos anteriores te reafirmes no galego repetindo exactamente as mesmas palabras que xa dixeras.

- ¿Con leche?
- Si, con leite.

Solicitemos sempre o galego!

Hai un conto moi engrazado que nos pode ser de utilidade para o noso día a día como falantes conscientes e leais do galego:

Un home circula de noite por unha estrada da Terra Chá. Cando toma unha curva rebéntalle unha roda e case se mata. Baixa enfadado do auto, bótalle un ollo á roda e vaise coller o gato para a cambiar, mais cando abre o maleteiro encóntrase con que o gato non está. Esqueceuno no garaxe!

Mira o reloxo de pulso. Son as tres da madrugada! Está desesperado!

Comeza a espreitar no escuro horizonte, mais por ningures divisa uns faros que se acheguen. Xa se sabe: “Non canta na Chá ninguén”. Parece que a esa hora non hai máis circulación.

Porén, ao lonxe ve a pequecha luz dunha casiña. É a súa esperanza, así que toma camiño cara a aló coa idea de lles pedir emprestado aos habitantes un gato para cambiar a roda.

Na metade do camiño, comeza a pensar: “Ao mellor non teñen carro e estou a camiñar inutilmente... E se teñen carro, ao mellor non me queren emprestar o gato... Ademais, coa hora que é seguro que aínda me botan unha bronca por acordalos... Como se fose polo meu gosto!”

Segundo se achega, ve a silueta dun auto bastante vello, mais que ten trazas de que aínda lle dan uso. “Ben, se teñen carro, teñen gato, seguro! Porén... e se me piden diñeiro por deixarmo? Eu agora non teño un peso e non sei como lles podería pagar! Total, seguro que pola hora que é xa se me poñen a roñar, montan un cirio e pasan de min... E aínda tería sorte se non me responden con balíns pensando que son un ladrón!

O home sobe as escadas cara á porta. “Ou sonche capaces de me afuciñar o can e tería que escapar a fume de carozo e sen poder arranxar nada!” Peta na porta. “E aínda que teñan gato seguro que non mo deixan porque estou a incomodar ás tres da madrugada, xa pasadas.” Peta de novo. “Ao mellor non hai ninguén e estou a facer o parvo.”

Entón, ábrese a porta e aparece unha velliña en bata, aínda medio adurmiñadiña, que lle pregunta ao forasteiro cunha voz cándida:

- Que desexa, cabaleiro?

- Sabes o que che digo?! Que metas o gato no cu!!

Non fagamos como o do chiste do gato e nos anticipemos pensando que, cando solicitamos o uso do galego, ou mesmo cando respondemos aos pseudoecos, a resposta que nos van dar vai ser sempre negativa ou alporizada.
Haberá casos nos que si, e teremos que saber actuar con intelixencia e adoptar certa distancia, aínda que sen renunciarmos nunca aos nosos dereitos.

Mais noutras ocasións veremos, con enorme satisfacción, que o feito de pedir algo en galego vai significar que o galego teña presenza. Moitas veces, o noso idioma deixa de avanzar nalgúns ámbitos non porque haxa unha especial inquina, senón porque se manteñen vellas inercias. Na nosa man está romper con esa rotina tan lesiva para a nosa cultura.