Hoxe, pouco despois das doce do mediodía, terei unha entrevista en directo en Radio Voz. Os motivos da conversa serán as diferenzas dialectais do galego e o seu traslado aos medios de comunicación.
Vanme preguntar sobre isto porque a TVG instou unha presentadora a non usar a gheada. Este trazo dialectal só en teoría está recoñecido como unha opción dentro da normativa oficial do galego (na súa forma aspirada, como a palabra house en inglés ou como cando Lady Gaga canta "Alejandro", mais non na equivalente ao j castelán, que ningún lingüista dubida de que é un castelanismo, aínda que a moitos falantes lles poida parecer tan sorprendente como descubrir que as palabras medrar ou cartos procedan do español). A teoría, porén, non se acompaña coa práctica. Así o sintetiza o académico Xosé Luís Regueira no Dicionario de pronuncia da lingua galega:
Mais o feito é que no seu funcionamento social o galego estándar non se pronuncia con gheada, evítase na lingua pública formal, e incluso os membros do grupo social de referencia que teñen gheada nas variedades informais evítana ao cambiaren de rexistro. Dito doutra maneira, a lingua estándar actual non ten gheada.Todos os idiomas precisan que se use o estándar no ensino, na administración e nos espazos formais dos medios de comunicación. O galego tamén ten unha normativa, un modelo unitario de corrección, e eu penso que é bo que se afortale alí onde debe usarse. Claro que todo estándar é sempre unha árbore que impide ver o bosque, unha escolla que por tanto deixa fóra outras opcións. Iso é normal e está compensado por moitas razóns que benefician o colectivo.
Ora ben, o que máis chama a atención de todo este asunto é que na Radio Galega e na TVG se escolla xusto reprender unha presentadora por usar un galego popular, aínda que sexa cun trazo na fronteira do estándar. Non importa que haxa tertulianos semanais que se neguen a usar o galego (ademais, nalgún caso cunha entoación nada acaída para un medio de comunicación); non importan os locutores que se negan a usar o estándar, que mesmo se burlan dos consellos dos lingüistas da compañía e inzan a mantenta o seu discurso de castelanismos; non importa que haxa días en que mesmo os rótulos escritos dos telexornais teñan erros graves; non importa que haxa presentadores que falan galego con cinco vogais... En todo iso é onde temos verdadeiras carencias, verdadeiros e serios problemas para o noso idioma.
"que ningún lingüista dubida de que é un castelanismo" é falso, lingüisticamente existen varias teorías que explican a súa procedencia e moitos lingüistas dubidamos de que proveña do español.
ResponderExcluirentendo que Carlos se refire non a que a gheada proveña do español, senón a que a súa realización como j si que está condicionada pola influencia do español, dese fonema español que se escribe como j, vaia. iso, cando menos, é o que se entende do que Carlos di.
ExcluirIso é o que digo e quero dicir. Grazas, María! ;)
ExcluirE, a serio, non coñezo ningunha nin ningún lingüista que avale esa teoría.
ExcluirO último parágrafo é a clave do problema.
ResponderExcluirÍnstase a non empregar unha variedade dialectal do galego, recoñecida pola RAG, mentres se permite que se fale castelán con palabras galegas
Foi xusto o que tentei enfatizar esta mañá. Aperta!
ExcluirCarlos, concordo, sobre todo, no último parágrafo ;-), mais tamén na necesidade dun modelo de lingua pública, aínda que creo que ese modelo tamén pode incluír a gheada... Mais, sobre todo, o que quería comentar é que a cita que fas de Regueira está incompleta e, sen a parte que non puxeches, cambia moito a súa intención... A cita de Regueira continúa así:
ResponderExcluir"Isto non quere dicir que [a gheada] sexa unha variante fonética peor ou menos lexítima, como se ten afirmado, senón que son os prexuízos de boa parte da sociedade os que fan que non se admita esta pronuncia na lingua estándar. Esta situación, naturalmente, pode ser modificada, se as tentativas, por agora escasas e débiles, de levar esta pronuncia ao uso público formal teñen a aceptación dunha parte significativa da sociedade."
Apertas ;-)
Con certeza, todo estándar é elaborado e depende da sociedade un ou outro camiño.
ExcluirNo propio Dicionario de onde tiramos tantas citas aínda poderiamos coller unhas cantas máis. Porén, o máis relevante é que nin nas transcricións das palabras figura.
Unha apertaza, Nel!
E cal sería o problema de acordarmos un estándar inclusivo que admita a gheada e a non gheada e o seseo e o non seseo? Ou imos condicionar o estándar aos "prexuízos de boa parte da sociedade"?
ExcluirDis o de "acordarmos un estándar" como se fose cousa túa ou miña :)
ExcluirApertaza!
Ademais, non son só "prexuízos" os que a fan desconsiderar para o estándar. A gheada maioritaria actual tod@s @s lingüistas que a estudaron sinalan que é unha evolución causada polo español. Na aspirada si que hai polémica entre especialistas, como ti ben sabes. Quen pensa que é unha interferencia do castelán non concorda coa súa promoción normativa e non se pode soster que o fan por prexuízos.
ExcluirOutra maré de apertas!
Eu non concordo con esa visión da gheada como procedente do castelán..., mais, á marxe disto, se o argumento para non aceptar a gheada é ese, entón, estás de acordo en que o seseo se debe promocionar no estándar?
ExcluirSe levamos o debate a que promocionariamos cada un/ha de nós no estándar o máis probábel é que non terminemos nunca.
ExcluirNon á Lei de Berto! ;)
A min non me parece que porque esta presentadora fale con gheada se poida dicir que "usa un galego popular". Só vin unha vez o seu programa pero pareceume que galego escrupulosamente culto e desde logo normativo. A gheada é un trazo dialectal a nivel fonético (máis discutibles serían outros que afectan ao nivel morfolóxico), como o seseo, que teñen cabida perfectamente na lingua culta e estándar. Teño visto estes días na prensa e noutros comentarios opoñer "galego con gheada" a "galego estándar" e paréceme unha gran equivocación, que no fondo só se explica polo prexuízo de relacionar a gheada coa ruralidade. Na miña opinión, sería un síntoma de boa saúde lingüística que nos desencorsetásemos neste tema dándolles entrada con total naturalidade á gheada e ao seseo na fala culta, na lingua estándar. Iso tamén é unha lingua viva.
ResponderExcluirTes razón en que non me expresei ben. O que quería pór de manifesto é que fala un galego de matrícula de honra, en corrección de acordo co estándar, en fonética, en entoación... e que o único discutíbel (discutíbel, que non reprobábel) sexa que use a gheada, algo que está digamos "na fronteira do estándar".
ExcluirAs seleccións normativas son difíciles porque para privilexiar unhas cousas tes que deixar outras fóra. Entendo que moitas delas teñen unha forte carga afectiva e de proximidade.
Unha aperta e grazas polo comentario!
"mais non na equivalente ao j castelán, que ningún lingüista dubida de que é un castelanismo"
ResponderExcluirCarliños, a inmensa maioría dos falantes de galego máis novos do centro e oeste de Galicia pronuncian a gheada coma a jota do castelán. Idéntica. Vaite para Touro ou Ordes, ou calquera instituto público de Santiago, e escóitaos falar.
Que ti digas que é un "castelanismo" non xustifica a existencia da realización dese son desa maneira. As linguas evolúen á marxe da conciencia dos seus falantes, e ti fasnos lingüística de ficción. Equivale tal á jota do castelán. Esa é a realidade. E ademais, a jota do español tamén ten moitas realizacións distintas en cada territorio, así que non sei a que jota do castelán en concreto de refires ("las mujeres", "lah muhere" o "la muere"?).
Os cambios dos sons das linguas son cambios que ocorren de maneira cega e allea á vontade dos seus falantes. Dicir que é un castelanismo non xustifica nada, e moito menos negar a realidade dende unha perspectiva ideolóxica, que é o que sempre fas. A túa función como lingüista é describir o teu obxecto de estudo: a lingua. Non emitir xuízos de valor sobre ela. A min gustaríame saber que tipo de lingüística vos ensinan aos de galego. Logo, queixádesvos que se vos acusa de que vos inventades o idioma.
Con respecto ao tema da entrada, a min parece marabilloso que utilice a gheada nun medio público. Tamén me parece moi subxectivo o feito de considerar a gheada "trazo dialectal" cando ocupa na súa totalidade as provincias da Coruña e Pontevedra e o oeste de Lugo e Ourense. É dialecto ou norma? Non sei en qué sentido entón podería estar na fronteira do estándar.
Son de Ribeira. Que me vas contar? :)
ResponderExcluirSe coñeces algún estudo que afirme o que ti dis, estarei encantado de lelo.
Se ves algún xuízo de valor pola miña parte, agradezo tamén que mo digas.
Mellor non nos poñamos a debater sobre os criterios de elaboración dun estándar, que entón non facemos nada máis ;)
Unha aperta!
O que si é certo e que o estándar non debería estar reservado a unha minoría coñecedora de estudos sobre as linguas e as súas orixes, senón aos que a utilizan e que son, ó fin e o cabo, os que a manteñen viva... Como dicía o carrabouxo: Vas ir ao curso de galego? -Non, eu xa o son
ResponderExcluirDigo tantas cousas que non sei a qué tipo de estudo te refires e con respecto a que.
ResponderExcluirEu dixen que os cambios que ocorren nas linguas teñen lugar dunha maneira cega e allea á vontade dos seus falantes. Son cambios insconscientes e que non están invervidos. Se te refires a iso, que non o sei, isto non é nada que diga eu. Este é o postulado dos Neogramáticos da Universidade de Leipzig, postulado que sentou as bases da lingüística moderna. Deberías coñecelo, porque é o primeiro que se ensina nun curso de lingüística diacrónica.
http://es.wikipedia.org/wiki/Neogramáticos
Aí podes inspirarte. Le a Osthoff, logo. Se ti negas isto, nada na lingüística como ciencia ten sentido.
Non podes negar a realidade e dicir que ese son se pronuncia coma o pronuncia Lady Gaga en "Alejandro" e non coma a jota do castelán (europeo norteño). Así o pronuncian os vellos. Xa non a xente nova. Iso é un xuízo de valor. Non unha descrición da realidade.
Aí tes o estudo e o xuízo de valor.
Quen diría que es de Ribeira, filliño. E eu pensaba que eras de Santiago e castelánfalante! xD Nin gheada, nin seseo total, nin deixín, escoitín, falín... Eu, en serio, non vexo que haxa tanto desfase de rexistro entre un académico da RAE e un labrego de Toledo, eh. Isto non pode ser...
Paz Padilla e Teresa Campos non presentan os seus respectivos programas en "español neutro" e ninguén bota as mans á cabeza.
De verdade, hai varios estudos sobre a gheada, con diferentes perspectivas e achegas. Como xa sabes moito, non che vai custar dar con eles e botarlles un ollo.
ExcluirTampouco fai sentido que me poña a debater contigo sobre o que é un estándar e o que son os diferentes rexistros, verdade?
Unha aperta!
Sei ben o que é un estándar, ou a norma dun idioma, e os diferentes rexistros, e o repertorio polilectal dunha persona.
ExcluirNon ten sentido que te poñas a debater con cada un de nós, pero como licenciado en galego, e imaxino que tamén doutor, cousa que eu non son; poderías responder as nosas dúbidas, aínda que xa vin o comentario que lle deixaches a Nel e xa me dei por satisfeito.
De tódolos xeitos, haiche tantas cousas no galego actual que foron inducidas polo castelán... O son interdental xordo do ce e do ceta non é do castelán? A perda da diferenza entre o xe e o seu correlato sonoro, que xa só queda como fósil nalgunha aldea de Ourense, non foi inducido polo castelán?
Grazas por responderes os anteriores comentarios.
Un saúdo.
Ola de novo.
ResponderExcluirNon son doutor. Non teño tempo para tanto; de momento ;)
Por veres diferentes perspectivas, podes consultar por exemplo os traballos de Xosé Ramón Freixeiro Mato e Ramón Mariño. Verás que hai diferentes teorías sobre a orixe do interdental xordo e que ninguén defende que fose por causa do español a segunda diferenciación que comentas.
Unha aperta.